نگاهی قرآنی به مقاله ی مهدویت

پدیدآورفهمیه فهیمی‌نژاد

نشریهسفینه

شماره نشریه12

تاریخ انتشار1390/01/17

منبع مقاله

share 1179 بازدید
نگاهی قرآنی به مقاله ی مهدویت

فهیمه فهیمی نژاد *

این کتاب، نخستین کتاب از یک سلسله‏ی پنج‏جلدی پیرامون مهدویّت است. موضوعاتی که برای این سلسله در نظر گرفته شده، چنین است:
1. دیدگاه قرآن پیرامون مهدویّت (که همین کتاب، در بر دارد).
2. مهدویّت از دیدگاه اهل سنّت.
3. ولایت حضرت مهدی علیه‏السلام .
4. مسأله‏ی غیبت امام عصر علیه‏السلام .
5. چگونگی دیدن حضرت بقیّة‏اللّه‏ علیه‏السلام به هنگام ولادت، بعد از آن و در عصر غیبت بر اساس ترتیب زمانی.
چهار کتاب دیگر، در مراحل مختلف تدوین و نشر قرار دارند.
کتاب «الرؤیة القرآنیّة» در دو باب تدوین شده است: باب اوّل: آیاتی که به طور مستقیم به وجود حضرت مهدی علیه‏السلام دلالت دارند. باب دوم: آیاتی که غیرمستقیم (با تأویل یا تطبیق) به این موضوع دلالت می‏کنند.
نگارنده پس از مقدّمه، به معرّفی کتاب پرداخته است. موارد مطرح‏شده در مقدّمه‏ی کتاب عبارت است از:
تأکید نصوص شرعی بر مسأله‏ی مهدویّت، ضرورت شناخت عقاید اسلامی پیرامون مهدی موعود، ویژگی‏های عقاید امامیّه پیرامون امام زمان، استناد توسّط عقل و نقل، قیام مصلح برای ایجاد اصلاحات اصیل، توضیح هویّت مصلح جهانی، مهدویّت و منطق توحیدی، انتظار به عنوان یکی از واجبات مسلمانان در عصر غیبت، لزوم اصلاح فردی و اجتماعی برای شخص منتظر، مهدی واسطه‏ی فیض بین خداوند و مردم، محور گفت‏وگو و ملاک تشخیص اقوال، اشاره به پنج جلد دائرة‏المعارف و موضوعات آن، توضیح روش کار واستفاده از نصوص دینی.
پس از آن، باب اوّل با موضوع «مسأله‏ی مهدویّت در تنزیل آیات قرآنی» آمده که حدود دویست صفحه در بر دارد.
این باب، خود شامل دو فصل است:
فصل اوّل، آیاتی است که به وجود امام و غیبت ایشان اشاره می‏کند که آیات و نتایج برگرفته از آیات ذکرشده عبارت‏اند از:
1. آیه‏ی 71 و 72 سوره‏ی اسراء: دعوت عمومی مردم به پیروی از امام زمان خودشان. (ص 39ـ 49)
2. آیه‏ی 7 سوره‏ی رعد: سنّت الاهی ثابت یعنی ارسال هدایت کننده برای هر قوم. (ص 49ـ 53)
3. آیه‏ی 89 سوره‏ی انعام: موکّلان دین خدا، معرفی آنان و عصمت و طهارت موکّلان. (ص 53 ـ 64)
4. آیه‏ی 124 سوره‏ی بقره: امام هدایت‏کننده علاوه بر عصمت، از نسل ابراهیم است و مقام امامت غیر از مقام است. این آیه هم‏چنین به معنی امام، مسؤولیّت امام، صفات امام و عصمت امام اشاره دارد. (ص 64ـ 81)
5 . آیه‏ی 28 سوره‏ی زخرف: استمرار وجود هدایت‏گری در ذریّه‏ی حضرت ابراهیم تا روز قیامت. (ص 81 تا 85)
نویسنده در خاتمه‏ی این فصل، نتیجه می‏گیرد که مطابق مفاد آیات مذکور، امام هدایت‏گر، به دستور خداوند، کسی جز حضرت مهدی نیست و این همان اصل اعتقاد به مذهب اهل بیت و شیعیان است.
فصل دوم: آیاتی است که به اقدامات و اصلاحات حضرت مهدی علیه‏السلام بعد از ظهور اشاره می‏کند:
1. آیات 32 و 33 سوره‏ی توبه، آیات 8 و 9 سوره‏ی صف و آیه‏ی 28
سوره‏ی فتح: اتمام نور الاهی با ظهور اسلام به دست مؤمنان، غلبه‏ی اسلام بر تمام ادیان، عدم تحقّق این وعده تا حال حاضر، بشارت به اقامه‏ی دولت اسلامی جهانی، برپایی این دولت به وسیله‏ی جهاد، رهبری که باید خداوند اسلام را به دست او آشکار کند. (ص 90 تا 100)
2. آیه‏ی 105 سوره‏ی انبیا، آیه‏ی 55 سوره‏ی نور و آیه‏ی 41 سوره‏ی حج: جانشینی مؤمنان شایسته روی زمین و صفات وارثان زمین، منظور از جانشینی آنان در زمین (قدرت‏یافتن اسلام، برقراری امنیّت و از بین رفتن شرک)، از بین رفتن اختلافات در دین، برقراری جامعه‏ای خالی از کفر و نفاق که تمام این ویژگی‏ها در حکومت حضرت مهدی مصداق می‏یابد. (ص 100 تا 122)
3. آیه‏ی 56 سوره‏ی ذاریات: هدف خلقت انسان، عبادت خداوند است که تاکنون محقّق نشده و باید به محقّق شود. (ص 122 تا 150)
4. آیات 51 تا 54 سوره‏ی مائده: پایان ارتداد از دین حق. (ص 150 تا 220)
باب دوم کتاب، آیات تأویلی و تطبیقی با موضوع مهدویّت را در بر دارد، که نزدیک به چهارصد صفحه به آن اختصاص یافته است.
این باب شامل دوازده فصل است:
فصل اوّل: مقامات حضرت مهدی و ویژگی‏های او (ص 231 تا 261)
فصل دوم: ولادت و غیبت امام علیه‏السلام (ص 266 تا 287)
فصل سوم: علل وقوع غیبت (ص 287 تا 316)
فصل چهارم: نتایج ایمان به حضرت مهدی در دوره‏ی غیبت (ص 316 تا 352)
فصل پنجم: نتایج کشمکش‏ها و درگیری‏ها پیرامون حضرت مهدی در دوره‏ی غیبت (ص 352 تا 363)
فصل ششم: روز پیروزی و جداشدن حق از باطل (ص 363 تا 392)
فصل هفتم: وظایف مؤمنان در عصر غیبت (ص 392 تا 424)
فصل هشتم: از بین رفتن ارتداد، تباهی و فساد توسّط حضرت مهدی (ص 424 تا 474)
فصل نهم: حتمیّت وقوع پیروزی حضرت مهدی (ص 474 تا 532)
فصل دهم: نشانه‏های عمومی ظهور حضرت مهدی (ص 532 تا 560)
فصل یازدهم: علائم یاری خداوند به حضرت مهدی (ص 560 تا 601)
فصل دوازدهم: ویژگی‏های حکومت مهدی موعود (ص 601 تا 629)
در پایان این فصل، دلالت‏های قرآنی را در شأن موضوع مهدویّت به صورت خلاصه آورده است. از آن‏جا که امامت یکی از اصول اساسی عقاید اسلام است و ضرورت وجود امام و لزوم هدایت به واسطه‏ی او از نظر عقلی و نقلی به اثبات رسیده، نگارنده علّت بقای شیعه را در طول تاریخ، تحت تأثیر دو عامل اساسی یعنی قیام امام حسین علیه‏السلام و امید به ظهور مصلح جهانی دانسته و به همین سبب به نگارش این کتاب پیرامون موضوع مهدویّت اقدام کرده است. خط اصلی کتاب، استفاده از آیات قرآنی با تفسیر اجتهادی (با تکیه بر تفسیرالمیزان) و نیز بهره‏گیری از روایات برای ترسیم سیمای قرآنی حضرت مهدی علیه‏السلام (با تکیه بر کتاب معجم احادیث الامام المهدی علیه‏السلام ) است. امّا امتیاز ویژه‏ی آن، تقسیم موضوعی آیات مهدویّت است، با توجّه به این نکته که در دیگر کتاب‏ها، غالبا آیات به ترتیب مصحف آمده است.
ویژگی تحلیلی کتاب، این فرصت را برای تمام پژوهشگران مباحث مهدویّت فراهم می‏آورد تا در قالب پژوهشی، روشمند، چشم‏اندازی از مباحث مهدویّت را در قالب یک کتاب ببینند. نکته‏ای که برای بهره‏گیری بهتر از این‏گونه کتاب‏ها باید گفت، ضرورت تهیّه‏ی نمایه‏های موضوعی در پایان کتاب است، که متأسّفانه این کتاب فاقد آن است. امید آن‏که این نکته در چاپ‏های بعدی این کتاب، و نیز در دیگر کتاب‏های این سلسله ـ که هنوز منتشر نشده‏ـ مدّنظر قرار گیرد تا زمینه‏ی گسترش معارف مهدوی و معرفت حضرت مهدی علیه‏السلام ـ بر اساس آیات کتاب مبین، تحلیل‏های عقلی و روایات ائمه‏ی معصومین علیهم‏السلام ـ فراهم آید. نیز ترجمه‏ی کتاب به زبان‏های دیگر (از جمله فارسی)، تلخیص کتاب در قالب جزوه‏های کم‏حجم و خوش‏خوان برای بهره‏گیری بیشتر نسل جوان از این‏گونه مباحث، پیشنهاد می‏شود، از آن‏رو که رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم معرفت امام زمان علیه‏السلام را سبب رهایی از مرگ جاهلی دانسته است.
توفیق نویسنده و ناشر را در تداوم این جهاد مقدّس، از خدای تعالی خواهانیم. امید است که، شاهد انتشار دیگر کتاب‏های این سلسله باشیم.

پی نوشت:

* کارشناس ارشد زبان و ادبیات عرب، مدرّس دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.

مقالات مشابه

بررسی تطبیقی وجود منجی‌ موعود در قرآن و عهدین

نام نشریهقرآن در آینه پژوهش

نام نویسندهمرتضی خرمی, سیده‎فاطمه حسینی, محمد هادی یدالله‌پور

سبک اخلاق اجتماعی مهدی‌یاوران؛ برگرفته از آیات و روایات

نام نشریهپژوهش‌های مهدوی

نام نویسندهعلی‌نقی فقیهی, سمیه دریساوی, حسن نجفی

بررسی تطبیقی «آیه اظهار» از منظر فریقین

نام نشریهپژوهش‌های مهدوی

نام نویسندهرضا رمضانی, سیدمسعود پور سیدآقایی, سیدمحمدحسین موسوی

واکاوی جریان نجات مستضعفان در قرآن

نام نشریهپژوهش‌های مهدوی

نام نویسندهمحمدمهدی حائری‌پور

مهدویت در قرآن (تأملی در آیه 105 سوره انبیاء)

نام نشریهپژوهش‌های مهدوی

نام نویسندهسیدمسعود پور سیدآقایی, سیدمحسن کاظمی, محمد حلفی

منجی در مکاشفات یوحنا و مقایسه آن با قرآن کریم و روایات امامیه

نام نشریهقرآن و حدیث

نام نویسندهعباس همامی, احمد شاه علی فردویی